Η απώλεια της ακοής μπορεί να είναι αναστρέψιμη

Σε πολλά ζώα αναγεννώνται τα μικροσκοπικά τριχοειδή κύτταρα που επιτρέπουν την ακοή και υπάρχουν ελπιδοφόρα σημάδια ότι μπορεί να γίνει το ίδιο και για τον άνθρωπο

Φωτογραφία: Phillippe Wojazer / Reuters

Όταν ένα ωδικό πτηνό χάσει την ακοή του λόγω τραυματισμού ή δυνατού θορύβου, τα αισθητήρια τριχοειδή κύτταρα στο εσωτερικό του αυτιού του αναγεννώνται με φυσικό τρόπο και αποκαθίσταται η ακοή του. Στην πραγματικότητα, αυτή η επούλωση του αυτιού είναι σχεδόν καθολική στα σπονδυλωτά, τα ψάρια και τα βατράχια. Μόνο για τα θηλαστικά η βλάβη της ακοής είναι ανεπανόρθωτη.

Περισσότεροι από το ένα τρίτο των ηλικιωμένων υποφέρουν από τουλάχιστον μέτρια απώλεια ακοής, και ενώ τα βοηθήματα ακοής έχουν βελτιωθεί με την πάροδο των ετών, κανένα φάρμακο δεν υπάρχει σήμερα στην αγορά για να ανακτήσει τη χαμένη ακοή τους. Στα κατώτερα σπονδυλωτά, όπως τα ψάρια και τα πουλιά, τα νέα τριχοειδή κύτταρα προκύπτουν από τα υποστηρικτικά κύτταρα της επένδυσης του κοχλία. Τώρα, για πρώτη φορά, οι επιστήμονες αναπτύσσουν μεθόδους που θα μπορούσαν να κάνουν το ίδιο και για τους ανθρώπους.

Τέσσερις σειρές τριχοειδών κυττάρων φυτρώνουν στον κοχλία που έχει σχήμα σαλιγκαριού στο εσωτερικό του αυτιού, το οποίο είναι γεμάτο με υγρό. Ηχητικές δονήσεις τις αναγκάζουν να λυγίσουν, ανοίγοντας τους πόρους που ενεργοποιούν τα ηλεκτρικά σήματα που στέλνονται τον εγκέφαλο. Γεννιόμαστε με 15.000 τριχοειδή κύτταρα σε κάθε αυτί, αλλά σε αντίθεση με το δέρμα ή άλλους τύπους κυττάρων, δεν αντικαθίστανται ή αναπληρώνονται από μόνα τους. Η απώλεια αυτών των τριχοειδών κυττάρων με το πέρασμα του χρόνου αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος των περιπτώσεων απώλειας ακοής σε ηλικιωμένους, καθώς και της απώλειας ακοής που προκαλείται από πάρα πολύ δυνατό θόρυβο. Ένας δυνατός ήχος μπορεί μόνιμα να λυγίσει ή να κόψει ένα εύθραυστο τριχωτό κύτταρο, καθιστώντας το αναποτελεσματικό.

Ο Dr. Albert Edge έδειξε το 2013 ότι ένα μόριο της τάξης ‘αναστολέα εγκοπής’ δημιουργεί νέα τριχοειδή κύτταρα σε μια καλλιέργεια. Κάθε τριχωτό κύτταρο  ανταποκρίνεται καλύτερα σε μια συγκεκριμένη συχνότητα ήχου- είναι τοποθετημένα σε σειρά συχνότητας κατά μήκος του κοχλία- κι έτσι οι επιστήμονες μπορούν να εντοπίσουν την επίδραση αυτών των νέων κυττάρων. Όταν τα αναγεννημένα τριχωτά κύτταρα στη συνέχεια αναπτύχθηκαν σε κοχλία ποντικών, οι τόνοι οι οποίοι αντιστοιχούν στην τοποθέτησή τους ήταν καλύτερα αντιληπτοί από τα ζώα.

Ο Edge και η ομάδα του παρατήρησαν για πρώτη φορά τη δυναμική του φαρμάκου συγκυριακά σε μια έκθεση παρενεργειών του στη θεραπεία της άνοιας.

«Σκεφτήκαμε, αυτές οι παρενέργειες στον ασθενή του Alzheimer είναι ακριβώς αυτό που ψάχνουμε για τη θεραπεία της κώφωσης», λέει ο Edge. «Γι’ αυτό και αποφασίσαμε να δοκιμάσουμε αυτή την ιδέα σε ποντίκια».

Η ολλανδική εταιρεία Audion Therapeutics εργάζεται πάνω στην απόδειξη της διαδικασίας για την αναγέννηση των τριχοειδών κυττάρων του ανθρώπινου αυτιού. Χρησιμοποιούν ενώσεις που αναπτύχθηκαν από τον φαρμακευτικό κολοσσό Eli Lilly και τις εφαρμόζουν τοπικώς στο εσωτερικό αυτί. Με χρηματοδότηση από το ταμείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Horizon 2020, η οποία παρέχει επιπλέον κίνητρο για πολλά υποσχόμενες αλλά ριψοκίνδυνες επενδύσεις, οι δοκιμές σε ζώα βρίσκονται σε καλό δρόμο, ως μέρος του έργου REGAIN. Η εταιρεία σχεδιάζει τώρα τις πρώτες μικρές  κλινικές δοκιμές σε άνθρωπο.

«Κατά κύριο λόγο έχουμε ως στόχο να δείξουμε ότι είναι ασφαλές και ανεκτό», λέει ο Rolf Jan Rutten, Διευθύνων Σύμβουλος της Audion, «Επίσης, θα ψάχνουμε για ένα σημάδι αποτελεσματικότητας».

Εν τω μεταξύ, φέτος στο Farmington, Κονέκτικατ, οι αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας της start-up Frequency Therapeutics δηλώνουν ότι έχουν αναπτύξει τρόπους για να προκαλέσουν τα υποστηρικτικά κύτταρα να πολλαπλασιαστούν, στη συνέχεια να γίνουν τριχοειδή κύτταρα, με τη χρήση ενός αναστολέα εγκοπής. Η διαδικασία θα περιλαμβάνει την απελευθέρωση του φαρμάκου τοπικά, ίσως ως αφρό ή χρησιμοποιώντας ένα σωλήνα στην τυμπανική μεμβράνη για να στείλει δόσεις μέσα στο μέσο αυτί.

Σε αντίθεση με δοκιμές φαρμάκων για μακροχρόνια αγωγή παθήσεων όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, δεν υπάρχει τροχιά ανάπτυξης για κάτι τόσο νέο και διαφορετικό όπως την αναγέννηση των κυττάρων της τρίχας. Είναι αβέβαιο πόσα χρόνια ή -πιθανότατα- πόσες δεκαετίες θα περάσουν μέχρι οι ασθενείς με απώλεια ακοής θα μπορέσουν να επωφεληθούν από αυτές τις ανακαλύψεις. Παρόλα αυτά, αυτή η πρόκληση να βγει ένα τέτοιο προϊόν στην αγορά έχει την ατμόσφαιρα ενός αγώνα ταχύτητας. Η Frequency Therapeutics αρνήθηκε να δώσει συνέντευξη σχετικά με αυτό το θέμα λόγω του ότι θέλουν να προστατευτούν από υποκλοπές, αφήνοντας την ανακοίνωση της έρευνας εν αναμονή.

«Είναι ένα ανταγωνιστικό πεδίο, αλλά ο καθένας έχει τη δική του προσέγγιση», λέει ο Ruttan. «Προφανώς θα υπάρξει ένας από εμάς που θα επιτύχει πρώτος, αλλά μπορεί οι διαφορετικές προσεγγίσεις μας να είναι συμπληρωματικές."

Σε ένα όργανο τόσο περίπλοκο όπως το αυτί, λέει, υπάρχει μια θέση στο οικοσύστημα για όλους. Ίσως το οικοσύστημα έχει ακόμα χώρο για ένα θηλαστικό που θα μπορεί να αναγεννά την ακοή του όπως ένα ωδικό πτηνό.

Κείμενο: μετάφραση από http://www.theatlantic.com/health/archive/2016/07/human-hearing-loss-could-be-reversible/491777/